«Παρακμή», η απώλεια συνείδησης…

Με αφορμή την εκδημία τού σπουδαίου δασκάλου, Χρίστου Γιανναρά, οφείλω να ομολογήσω πως με κατέλαβε ένα υπαρξιακό άγχος για το πνευματικό κενό που μένει γύρω από το ποιος πλέον είναι αυτός (ως ευρύτερα δημοσιολογών), που θα εκφράσει επίσημα αυτό που ονομάζεται και νοείται ως «Ελληνικότητα», καταφέρνοντας να το κοινωνήσει στον σύγχρονο άνθρωπο ως πολιτικό όν φύσει και θέσει, για να υπενθυμίσει με τον πλέον αισθαντικό τρόπο πως «Έλληνας» θα πει να σκέφτεσαι και να πράττεις ως «Έλληνας» και όχι να διαφημίζεσαι ως «Έλληνας» πολιτισμικών «κληρονόμων» σε ευθεία και πλάγια γραμμή. Ειδικά δέ, μια τέτοια κατάσταση γίνεται ολοένα επιτακτικότερη, όταν η συνείδηση σε εγκαλεί για την επιπολαιότητα που έχει κατακτήσει τη ζωή τού σημερινού ανθρώπου.

Με μια δεύτερη σκέψη, όμως, κάπως πιο ψύχραιμη και λογική, κατέληξα ότι υπάρχουν κι άλλοι, πάμπολλοι ικανοί που εκφράζουν την «ελληνικότητα» εις τους αιώνες. Τούτο, διότι τελικά ζούνε ως «Ορθόδοξοι» και λογίζονται ως «Έλληνες» διά τής παραδόσεως, την οποία πολλοί αποστρέφονται, αλλά κανείς ακόμα δεν κατόρθωσε να πλήξει αποτελεσματικά. Το παρήγορο, όμως, σ' όλα αυτά δεν είναι ότι σώζεται έτσι απλά, αλλά ότι κατορθώνει να σώζεται υπό το κράτος ενός πλήρως απαξιωμένου πολιτικού συστήματος, όπου πλέον με αποδείξεις έχει αποφασίσει να αποσυνδεθεί από αυτό που λέγεται «παράδοση».

Πολιτικοί αρχηγοί με μηδενικό κύρος και γνώση και μηδενική επίγνωση ιστορίας και ευθύνης απέναντι στον πολίτη, ικανοί να ξεπουλήσουν κάθε ιερό και όσιο τής πατρίδας και τής ιστορίας τού Έθνους με τη συμμετοχή συνενόχων χειροκροτητών που ονομάζονται «λαός». Ένας «λαός» που έχει καταντήσει τη δημοκρατία άλλοθι εξουθενωμένων επιδιώξεων στον βωμό τού μικροσυμφέροντος τού ρουσφετιού. Πολλοί γονείς νοιάζονται για τα παιδιά τους, αλλά δεν τα αγαπούν ως παιδαγωγοί και υπηρέτες τής ελευθερίας τού ήθους. Γενιές ολόκληρες γαλουχήθηκαν στη χυδαία συνείδηση ότι ο «σκοπός αγιάζει τα μέσα!» και όχι στην πίστη ότι τα «καθαγιασμένα μέσα προσφέρουν σκοπό άγιο και άξιο αποδοχής». Κι αυτό, διότι παραιτηθήκαμε από την ισχύ τής πίστης ότι «ζω» δεν σημαίνει «επιβιώνω». «Ζω» σημαίνει συλλαμβάνω τη σχέση και αναλαμβάνω να σχετιστώ με συνείδηση χρέους στην ελευθερία τού προσώπου και στην αξία αυτής τής ελευθερίας. «Σχετίζομαι» όχι με μια οποιαδήποτε ζωή αλλά με την «όντως» ζωή. Αυτή που συνέχει την οντολογική φύση και τοποθέτηση τής Εκκλησίας, η οποία κατορθώνει εδώ και αιώνες να παραδίδεται αλώβητη από γενιά σε γενιά με το χαρμόσυνο μήνυμα ότι το μέλλον ανήκει στη σχέση τού παρόντος με αυτό και όχι στην απόδραση προς ένα παρελθόν που αποφεύγει συστηματικά το παρόν, για να μην έρθει αντιμέτωπο με την κατάντια που επιφυλάσσει το μέλλον. Η σχέση τού παρόντος με τον εαυτό του είναι αυτή που θα καθορίσει την ύπαρξη και την ποιότητα του μέλλοντος.

Επομένως, μιλάμε για παρακμή σαν τις πολλές άλλες που γνώρισαν πολιτισμοί στην ιστορία; Ή μήπως για κατ' επιλογήν απώλεια συνείδησης; Μήπως παρακμή, τελικά, θα πει να επιβιώνεις ως ατομική υστεροβουλία εγκλωβισμένη σ' ένα παρόν; Ή μήπως, τελικά, ο ατομικισμός και φιλοτομαρισμός είναι η αναγκαία κρίση τού παρόντος μπροστά σε ένα μέλλον που θα αναδείξει υποχρεωτικά την ελευθερία τού προσώπου και του ήθους του;

Όποιος επιχειρήσει να απαντήσει σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα θα βρεθεί προ εκπλήξεως να παραδέχεται αναγκαστικά πως τελικά σκέφτεται ως σύγχρονος «Έλληνας» στη θεωρία, αλλά δυσκολεύεται να ενεργήσει ως σύγχρονος «Έλληνας» στην πράξη.

«Έλληνας» στην πράξη θα πει να ενδιαφερθεί εναγωνίως και με αίσθημα ευθύνης ως γονιός για την παιδεία τού παιδιού του, όσο βεβαρυμμένο πρόγραμμα και να έχει ως γονιός, όπως ο Φίλιππος ρωτάει τον Αριστοτέλη για το τι διδάσκει τον γιο του, Αλέξανδρο, με τον δάσκαλο να τού απαντάει ότι τον μαθαίνει να σκέφτεται. Ό,τι και να πούμε, έτσι δομείται ο ηγετικός άνθρωπος της ζωής. «Έλληνας» στην πράξη θα πει ότι ως πολίτης θα αναρωτηθεί για το τι σημαίνει Σύνταγμα και θεσμοί, Κράτος δικαίου και Έθνος, για να συμπεράνει ότι τελικά η δημοκρατία και η υγεία της δεν είναι ποτέ δεδομένα, αλλά δεδομένα ζητούμενα μιας πολιτικής συνείδησης που έχει σμιλευθεί πρωτίστως εδώ και αιώνες στην Εκκλησία τού δήμου. Στο κοινωνείν τής πολιτικής σκέψεως που βάζει τον πολίτη στο κέντρο τής δημοκρατίας και όχι στο στόχαστρο εξοντωτικών πολιτικών. Μιας Εκκλησίας τού δήμου, η οποία προτείνει την κοινότητα ως συστατικό στοιχείο δημοκρατίας που σώζεται στην πίστη ότι το σώμα τού πολίτη είναι ιερό και απαγορεύεται το κράτος να το αγγίξει. Ο Σωκράτης καταδικάζεται με την επιλογή να αφήνεται στον ίδιο για το ποια ποινική κύρωση θα λάβει… θα πάρει το κώνειο ή θα αυτοεξοριστεί; Κι αυτό συμβαίνει ενώ στις γύρω κοινωνίες το σώμα τού πολίτη υποτάσσεται στο κράτος με φραγγελώσεις, απαγχονισμούς, ρινοτμήσεις…

«Ελληνικότητα» θα πει ζω καθ' όλα ως Έλληνας… Τρέφομαι «μεσογειακά» και γυμνάζομαι καλλισθενικά. Όταν σήμερα η παιδική παχυσαρκία χαρακτηρίζει την εικόνα τού νέου ανθρώπου που αδυνατεί να συλλάβει ότι η υγεία απελευθερώνει τον άνθρωπο και δεν τον εξαντλεί ψυχικά και σωματικά ως εκβιαστικό μέσο με αντάλλαγμα την ελευθερία του, πώς μπορούμε να αισιοδοξούμε για υγειή πρότυπα εκκινούμενα από το "σκέπτεσθαι" και το "πράττειν"; Δηλαδή, για πρότυπα ταυτότητας που θα εκφράσουν μια συνείδηση που βασισμένη στην απλή λογική θα ελέγξει για το τι καλείται να βάλει στο ίδιο του το σώμα η αυτοσυνειδησία τού ίδιου τού ατόμου, κατορθώνοντας να αντισταθεί και να αντιπαρατεθεί με το κράτος τού τρόμου μιας πανδημίας που με τα σύγχρονα μέσα μπορεί να επιβληθεί και να υποτάξει κάθε έννοια ελευθερίας ως αναγκαστικώς θυσιαζόμενης και υποταγμένης στην τεχνητή ανάγκη «απελευθέρωσης» από έναν οποιοδήποτε «αόρατο εχθρό» που απειλεί θεούς και δαίμονες, κατασκευάζοντας μεσσιανικά είδωλα. Μια κοινωνία που φοβισμένη κατασκευάζει δυνάμει ηγέτες και λυτρωτές που έρχονται να αυτοδιαφημιστούν ως «άγιοι» και ελέω θεού σωτήρες δεν είναι μια κοινωνία αυτοδύναμα και αδιαπραγμάτευτα ικανή να υπάρξει για τη ζωή της, αλλά να θυσιαστεί εξαντλημένη για την ύπαρξή της… και μόνο ελληνική δεν μπορεί να είναι. Κρίνεται αναγκαίο, λοιπόν, να συνειδητοποιήσουμε, ως οντότητες πλέον, με γνώση και επίγνωση το αυτονόητο ότι ο εαυτός μας είναι συνείδηση τού είναι μας αδιαπραγμάτευτα και αδιαίρετα. Έτσι απαντάς αποτελεσματικά, ως οντολογική πραγματικότητα, στο συμφέρον τής διαφθοράς που αγγίζει πλέον και το ίδιο το σώμα τού ανθρώπου, τη φυσική υπόστασή του που αποβλέπει στον μετανθρωπισμό της, με το να της προτείνεται πολιτογράφηση σε αχαρτογράφητα νερά επιβίωσης.

Έχω γνώση και γεύση ζωής θα πει ότι αντιλαμβάνομαι τον έρωτα, όχι ως εκτόνωση ενός στρεβλού σχετίζεσθαι που αναζητεί πρόσκαιρη αγκαλιά δικαιολόγησης των παθών του, αλλά ως μετοχή ύπαρξης σε μια ζωή αφοσιωμένη στην αγάπη, που θυσιάζεται καθημερινώς γι' αυτήν. «Θυσία» δεν σημαίνει αίματα και οδύνη αλλά πίστη αδιαπραγμάτευτη στο δοκιμασμένο και σωτήριο. «Αγάπη» θα πει πραγματικότητα ελευθερίας. Πολύ φοβάμαι ότι το αιφνίδιο πλέον έχει κυριεύσει τις ζωές μας. Το μόνο που απομένει αιφνίδια στο χέρι μας είναι να συνειδητοποιήσουμε πως τελικά αυτό που φανταζόμαστε ως παρόν δεν διεκδικεί μια θέση στο μέλλον… οι Ορθόδοξοι Έλληνες το ονομάζουμε «Εσχατολογική προοπτική» σωτηρίας! Υπό αυτήν την έννοια τής πίστεως τού βιώματος τής εσχατολογικής προοπτικής, η απώλεια συνείδησης δεν περιμένει την παρακμή, για να την επιβεβαιώσει ως παραφθορά, αλλά την έχει προεξοφλήσει ως παρακμή και άρα δεν έχει να φοβάται η συνείδηση όσο βρίσκεται σε επίγνωση εαυτού που δεν διαπραγματεύεται το όραμα ζωής του όσο κι αν επιχειρείται η ποδηγέτησή του.

Αν κατόρθωσε ο ελληνικός πολιτισμός από τα αρχαία χρόνια να εμπνεύσει την αίγλη του ως φιλοσοφία, ως Τέχνη, ως αντίληψη σε άλλους λαούς, είναι διότι κατόρθωσε να δει το παρόν του ως το μέλλον. Μπόρεσε να βιώσει το μέλλον από το παρόν, τηρώντας το μέτρο στην Τέχνη του με το να καταφέρνει να παντρεύει το τερπνόν μετά τού ωφελίμου. Έτσι προσέδωσε στον εαυτό του την ικανώς δικαιολογημένη οικουμενική διάστασή του που φέρει ως τις μέρες μας. Αυτό το πνεύμα δημιουργικότητας που έκανε τον ίδιο τον δημιουργό ρυθμιστή τού μέτρου τής ζωής που ανοίγεται στο μέλλον στις μέρες μας εκλείπει, έχοντας επικρατήσει το φτηνό, το βίαιο και το αισχρό. Η νεανική παραβατικότητα δηλώνει αυτοκαταστροφή και όχι επένδυση στο μέλλον. Ο σχολικός εκφοβισμός δηλώνει αυτοδιάλυση και μένος σε βάρος τού θεωρητικώς αδυνάμου. Αυτό δεν είναι ένα παρόν που αιτείται την αυτοδιάλυσή του; Πώς είναι εφικτό να υπάρξεις χωρίς να συνυπάρξεις; Τα σύγχρονα κέντρα διασκέδασης μόνο ψυχαγωγία δεν προσφέρουν. Αποτελούν τις σύγχρονες φάρμες εκτροφής συνειδήσεων μ' αυτό που επιβάλλεται ως μουσική, ενώ είναι σκέτο θόρυβος που υποτάσσει την αισθητική στο βίαιο γεγονός τής παραίσθησης και της αναισθησίας. Πώς θα μπορέσει σήμερα το άτομο να σταθεί ως αξία Προσώπου σ' έναν κόσμο που δημιουργεί παράλογες επιθυμίες για να μπορεί να πουλάει η αγορά, η οποία με τη σειρά της διαμορφώνει μόδες που είναι καλές μόνον όταν πουλάνε εύκολα και άκοπα; Κι όλα αυτά σε αντιδιαστολή με την «Ελληνικότητα» που γέννησε το μέτρο τής χρυσής τομής και το πρότυπο τού «καλού καγαθού» ανθρώπου, μιας αρμονίας εξωτερικής και εσωτερικής αλληλοπεριχώρησης.

Για ποια «Ελληνικότητα» να μιλήσουμε με τόσο υψηλά ποσοστά λειτουργικού αναλφαβητισμού στον ορίζοντά μας; Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η επίγνωση τού ακατανόητου. Ένας μαθητής σήμερα πηγαίνει σχολείο επειδή είναι υποχρεωτικό, χωρίς να καθίσταται αντιληπτό ότι σχολείο σημαίνει επίγνωση κοινωνίας και σχέσης δομημένης στην πεποίθηση ότι το πρόσωπο τού άλλου είναι το συμπλήρωμά μου στην ύπαρξή μου. Η ύπαρξη χρειάζεται γλώσσα ουσιαστικής επικοινωνίας, πράγμα που συνεπάγεται ότι μπορώ να γράφω και να προφέρω λόγο κοινωνώντας τη σκέψη μου, όχι ως πληροφορία, αλλά ως γνώση και επίγνωση πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που δεν ανήκει σε κανέναν και συνάμα ανήκει σε όλους και στον καθένα μας ξεχωριστά. Κι αυτό, διότι «επικοινωνία» θα πει μοιράζομαι αυτό που μου ανήκει. Κάποτε οι Έλληνες βάζανε τούς μαθητές να μαθαίνουν τα ομηρικά έπη, για να δείξουν στους νέους τι σημαίνει "έπος", δηλαδή τι σημαίνει να ζεις και να σκέφτεσαι ως ήρωας. «Ήρωας» θα πει αγωνιζόμενος κι όχι παραιτημένος στην αγωνία ενός κόσμου που αδυνατεί να συλλάβει τα όρια μεταξύ ζωής και ύπαρξης.

Το «Έθνος» είναι αυτή η ψυχή που σου χαρίζει απροϋπόθετη αυτοαναφορικότητα και στήριξη σε κάθε παρόν, για να είσαι ικανός να αντέξεις τις προκλήσεις τού παρελθόντος που έρχονται από το μέλλον. Αυτό το οποίο ταλαιπωρεί την ανθρώπινη φύση δεν είναι το μέλλον, κι όταν λέμε ότι το μέλλον και η διαμόρφωσή του είναι υπεύθυνα στοιχεία για την ανάπτυξη και εξέλιξη τής ζωής μας, επί της ουσίας αναζητούμε προφάσεις για φυγή από την τραγικότητα τού παρόντος. Η έλλειψη αντίληψης τού παρελθόντος είναι η πηγή των προβλημάτων τού μέλλοντος. Ένα παρόν, όμως, σε παροξυσμό που δεν γνωρίζει ότι οφείλει να συνδιαλέγεται με το παρελθόν, πώς μπορεί να είναι τόσο βέβαιο ότι το μέλλον τού ανήκει, ενώ όλα συμβαίνουν ερρήμην τού αντιλαμβανόμενου παρόντος; Η απάντηση σ' αυτό το τόσο λογικό ερώτημα ίσως να αποτελεί την παρηγοριά ενός παρόντος που επιχειρεί να σώσει ό,τι σώζεται.

Το βέβαιο είναι ότι ένα Έθνος συγκροτεί και «διαλέγει» τον πολιτισμό του και ο πολιτισμός του «διαλέγεται» μ' αυτό. Άραγε, τι πολιτισμός είναι αυτός που πλέον βιώνουμε και τι Έθνος συγκροτεί; Ένας «πολιτισμός» που πρώτα ενεργεί και μετά σκέφτεται δεν είναι πολιτισμός, αλλά είναι «καθεστώς» με προκάλυμμα πολιτισμού. Αυτό το αποδεικνύει η πραγματικότητα των χιλιάδων εκτρώσεων ετησίως, το γεγονός των διαλυμένων γάμων, το γεγονός τής συντριπτικής πλειοψηφίας που έχει μετανιώσει για το εμβόλιο που έκανε… Οι διαπιστώσεις αποδεικνύουν ότι ένας «Πολιτισμός» που πρώτα ενεργεί και μετά σκέφτεται σημαίνει ότι ενεργεί απερίσκεπτα υπό τον μανδύα ενός πολιτισμένου καθεστώτος.

Η μέχρι τώρα εμπειρία μου στη ζωή, διανύοντας το τριακοστό έτος τής ηλικίας μου, με έχει διδάξει πως τελικά μέσα από τις απώλειες μαθαίνονται οι αλήθειες. Αυτό με κάνει να μην αισιοδοξώ παράλογα και σαδιστικά ως προς το καταστρεφόμενο, για να μην πω ήδη κατεστραμμένο, αλλά να πιστεύω εποικοδομητικά στην «ελευθερία τού προσώπου» ως διεκδίκηση μιας αυθεντικής και αυτόνομης πραγματικότητας, που πρωτίστως νιώθει ότι το να σχετίζεσαι με τον εαυτό σου είναι πολυτιμότητα ζωτικής σημασίας από το να τον χρησιμοποιείς στυγνά, για να νιώθεις πως υπάρχεις. Υπό αυτήν την έννοια «παρακμή» είναι η απώλεια συνείδησης…

______

Κυριακή, 15 Σεπτεμβρίου 2024,
Βασίλειος Δούρος