Το προσωπείο δημιουργεί ψευδαίσθηση προσώπου

Η Τέχνη δεν είναι το φορεμένο βοηθητικό προσωπείο που θα αποπροσανατολίσει τον θεατή -ως μέτοχο του δράματος- από το θεατό, με σκοπό να τον καθηλώσει στον ρόλο τού «συνένοχου» δράστη επί σκηνής. Η Τέχνη «διαλέγει» τα θύματά της, στην πλοκή τού δράματος επί σκηνής, ένα-ένα για να «θυσιάζει» το ηρωικότερο και συνάμα να του αποδίδει τον ηρωισμό τής αυτοθυσίας τού ανθρώπου που δεν τολμά να παραδεχθεί ότι το πρόσωπό του δεν έχει ανάγκη να υποδύεται τις ανάγκες κάποιου προσωπείου· αλλά έχει τη βαθιά ανάγκη να καταρρίπτει το όποιο προσωπείο.

Το πρόσωπο είναι η ταυτότητα του ατόμου. Σ' αυτό δηλώνεται η ανησυχία, η αρετή, η πραότητα, η κακία, το μίσος· το επιθυμητικό και βουλητικό· το συναισθηματικό και λογικά ψευδεπίγραφο. Εκεί δηλώνεται η διάθεση της στιγμής και ταυτοποιείται η στιγμή στη διάρκεια των στιγμών· πότε ανεπανάληπτων και πότε επαναλαμβανόμενων στιγμών. Υπάρχουν και περιπτώσεις, όμως, που οι στιγμές είναι αταυτοποίητες και απρόσωπες. Δεν έχουν φυσιογνωμία προσώπου, αλλά ψυχολογισμό μανίας. Γίνονται καταραμένες, όταν είναι καθημερινές.

Πάντα το πρόσωπο είναι το εισιτήριο για να συναντήσεις τον εσωτερικό κόσμο τού άλλου -ή, τουλάχιστον, θα έπρεπε να είναι. Το πρόσωπο είναι η έκφραση της ψυχής. Εκεί εξωτερικεύονται τα «εξωγλωσσικά» στοιχεία τής ψυχής μας. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, τότε δεν δείχνουμε το πρόσωπο μας αλλά το προσωπείο μας.

Τα προσωπεία είναι καθημερινά. Άλλοι φορούν το κομματικό, άλλοι το «επαγγελματικό» -και συνήθως κοινωνικά καταξιωμένο-, άλλοι το ιδεολογικό, άλλοι το «καθώς πρέπει...». Δεν συνηθίζεται να δείχνει κάποιος το πρόσωπό του. Σχεδόν παντού κυριαρχεί και κυριεύει το κρυμμένο πρόσωπο. Η κουκούλα τής ανθρώπινης ταυτότητας. Το κουκούλωμα τής ανθρώπινης κρίσης και σταχυολόγησης για την ανθρώπινη ταυτότητα. Οι ληστές, πριν τη ληστεία, «σκεπάζονται» με κάλτσες για να κρύψουν την ανάγκη τους να λογοδοτήσουν για τις «ανάγκες» τους. Οι διαδηλωτές σπάζουν, καίνε, λεηλατούν με κρυμμένο πρόσωπο, χωρίς να λογαριάζουν τον εαυτό τους με τα «δίκαια» αιτήματά του. Λες και η πικρή αλήθεια -που το μόνο που της αξίζει είναι η διάλυση- έχει ανάγκη να κρυφτεί αδήλωτη, για να πείσει ότι υπάρχει πρόβλημα.

Το προσωπείο είναι αυτή η κάλυψη που δεν έχει ανάγκη από μάσκα υλικών για να καλυφθεί. Επιλέγει τη φτηνή υποκρισία και συστήνεται ως κάτι το «πολύτιμο» παραπειστικά και υστερόβουλα. Ετσιθελικά επιβάλλεται ως κάτι αξιακό και δήθεν αναγκαίο. Ως κάτι καινοτόμο και αναβαπτισμένο στη σκέψη που δεν στηρίζεται στην παράδοση τού αληθινού, αλλά στη μετάθεση τού ψεύτικου που είναι αποκαλυπτικό τής κενότητας τού μανιακού, ο οποίος θέλει να υπονομεύσει το «πορτραίτο» τής Τέχνης, ως προσωπικότητα με δικαίωμα στην πάσα αλήθεια. Η Τέχνη ως λειτουργία που φέρει το ψύχωμα της παιδείας τής προσωπικότητας δεν υποθάλπει ούτε βασίζεται στη χρησιμότητα του ψέματος, αλλά δομείται στη χρησιμοποίησή του, με τελικό σκοπό να καταθέσει και να ξεμπροστιάσει «αλήθειες» που ψεύτισαν. Ψευτιές παραγόμενης υποκρισίας για να παρασκευαστούν συνταγές για το πώς θα "πέσει η γκόμενα κι ο γκόμενος πιο εύκολα...". Συνταγές υποκρισίας για να πειστεί ο ψηφοφόρος πιο εύκολα. Συνταγές υποκρισίας για να περάσει στα επικοινωνιακά μέσα νοοτροπία «θεοκρατούμενη» και υπερέχουσα γύρω από το «εΓΩ». Συνταγές υποκρισίας για να γίνει πεποίθηση, ελαφρά τη καρδία, το ψεύδος. Επιδίωξη του χειροκροτήματος πάση θυσία. Γενικευμένη άσκηση επιβολής εξουσίας στον «ανίσχυρο», με όποιο κόστος και γι' αυτόν και για τον απέναντί του.

Το θεανθρώπινο πρόσωπο οδηγεί στην κάθαρση του προσωπείου: «... δρώντων καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίας , δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.» Ας μη λησμονούμε ότι ο άνθρωπος είναι το ευφυέστερο και ικανότερο ζώο, να υποκρίνεται κατασκευάζοντας πράγματα που τον κάνουν να ξεχνά την ποταπότητά του πολλές φορές με σκοπό να αποδιδράσκει από τη σκληρή πραγματικότητά του.

Το προσωπείο σε κάνει αδίστακτο. Με αυτό δεν χρειάζεται να επιδιώκεις τον μη δισταγμό. Αρκεί να ξέρεις μόνο τι σημαίνει να είσαι αδίστακτος, για να πειστείς. Το προσωπείο «εξυπηρετεί» τον άνθρωπο που έχει ψυχικά κενά και θέλει να εξανδραποδίσει ανθρώπους που μόλις το κατορθώσει θα αποζητά εκ νέου θύματα για να ανανεώσει το προσωπείο του. Ο Νίτσε διατύπωσε σύντομα αυτήν την σπουδαία αλήθεια: «Όσο μεγαλύτερη είναι η ουσία τής πραγματικότητας και η δημιουργική δύναμη τού ανθρώπου, τόσο περισσότερο αναπηδάει από τα μέσα προς τα έξω η φυσιογνωμία του· όταν είναι μικρή η δημιουργική δύναμη, η προσωπικότητα διαπλάσσεται από τα έξω προς τα μέσα και διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση της παράδοσης, του ειδώλου τού παρελθόντος, της κοινωνίας και της κοινής γνώμης».

Η Τέχνη ποτέ δεν θυσιάζεται, για να βιώσει η κοινωνία τον εξιλασμό. Η κοινωνία είναι ό,τι και οι τεχνίτες της. Μία κοινωνία που βασίζεται στους τεχνίτες της δεν μπορεί να γεννήσει Τέχνη και άρα πρόσωπο κεκαθαρμένο από προσωπεία ψευδαισθήσεων. Άμα είναι να ζούμε σε έναν κόσμο χωρίς πρόσωπα, καλύτερα να ζούμε σε μια κόλαση με προσωπεία -αρκεί να γνωρίζουμε ότι είναι προσωπεία. Άμα είναι να επιδιώκεται το προσωπείο τού δυνάστη και να καταδιώκεται το πρόσωπο του «σκλάβου», ας περάσουμε στους κολασμούς τής κόλασης -αρκεί να ξέρουμε την τιμωρία.

«Τέχνη» είναι η τελική κάθαρση του προσωπείου. Η «Τέχνη» δεν στρέφει την προσοχή της στο να αναζητήσει χαμένους παραδείσους, αλλά εξάρει την αναγκαιότητα να «απο-γοητευτεί» η αμαρτία κατασκευασμένης σκόπιμα κόλασης εν ονόματι παραδείσων. Πολλώ δε μάλλον οι «αμαρτωλοί» τεχνίτες τής όποιας αμαρτωλότητας!

Τα προσωπεία εκδικούνται σε κάθε περίπτωση την κοινωνία, που τα κατασκευάζει κάθε φορά για να μη δει το αληθινό πρόσωπό της.

Πού να τελειώνει άραγε το προσωπείο και πού ν' αρχίζει το πρόσωπο;

Βασίλειος Δούρος